Troya oti (kompyuter virusi)

Ushbu andoza quyidagi Informatika loyihasining bir qismidir
Axborot xavfsizligi
Aloqador xavfsizlik toifalari
Kompyuter xavfsizligi Avtotransport xavfsizligi Kiberjinoyat Kiberseksual savdo Kompyuter firibgarligi Kibergeddon Kiberterrorchilik Kiberurush Elektron urush Axborot urushi Internet xavfsizligi Mobil xavfsizlik Tarmoq xavfsizligi Nusxalashdan himoyalash Raqamli huquqlar boshqaruvi
Tahdidlar
Adveyr Murakkab barqaror tahdid Asossiz ijro etiluvchi kod Yashirin eshik Hardveyr yashirin eshiklari Kod inyeksiyasi Kraymveyr Saytlararo skript Kriptojaking zararli dasturi Botnetlar Maʼlumotlar buzilishi Drayv-bay yuklash Brauzer yordamchi obyekti Viruslar Maʼlumotlarni qirqish Xizmat koʻrsatishni rad etish Yashirincha tinglash Elektron pochta firibgarligi Elektron pochtani soxtalashtirish Ekspluatatsiya Keyloggerlar Mantiqiy bombalar Taymerli bombalar Vilkali bombalar Zip bombalar Zararli dastur Foydali yuk Fishing Polimorfik enjin Ransomveyr Rutkitlar Butkitlar Qoʻrqinchli dastur Shellkod Spamming Ijtimoiy muhandislik Josus dastur Dasturiy taʼminot xatosi Troyanlar Hardveyr troyani Masofaviy troyanlar Zaiflik Veb qobiq Vayper Qurtlar SQL inyeksiyasi Soxta xavfsizlik dasturi Zombi kompyuter
Himoyalar
Dastur xavfsizligi Xavfsiz kodlash Standard taʼminot Standart dizayn Notoʻgʻri foydalanish holati Kompyuterdan foydalanishni nazorat qilish Autentifikatsiya Multifaktorli autentifikatsiya Avtorizatsiya Kompyuter xavfsizligi dasturlari Antivirus dasturi Xavfsizlikka qaratilgan operatsion tizim Maʼlumotlarga asoslangan xavfsizlik Kodni chalkashtirish Maʼlumotni niqoblash Shifrlash Xavfsizlik devori Buzgʻunchilikni aniqlash tizimi Xostga asoslangan hujumni aniqlash tizimi (HAJAT) Anomaliyalarni aniqlash Xavfsizlik axboroti va hodisalarini boshqarish (XAHB) Mobil xavfsiz shlyuz Rantaym ilovasini himoyalash
k m t

Kompyuter texnologiyalari sohasida troya oti jumlasi foydalanuvchilarni oʻzining asl niyatidan chalgʻitgan holda ularning kompyuterlariga oʻrnashib oluvchi har qanday zararli dasturlarning umumiy taʼrifiga qoʻllanadi. Ushbu atama Troya shahrining vayron boʻlishiga olib kelgan mashhur troya oti haqidagi qadimgi yunon hikoyasidan olingan^[1][2].

Troyanlar (troya oti virusli dasturining qisqacha nomi) odatda ijtimoiy muhandislik (social engineering)ning baʼzi shakllari orqali tarqaladi. Misol uchun, foydalanuvchiga shubhaliboʻlmagan koʻrinishda (masalan, muntazam toʻldiriladigan anketa) yoki ijtimoiy tarmoqlarda va saytlarda soxta reklamalar ustiga bosish orqali elektron pochta ilovasini kiritish davomida aldanib qolish kabi holatlar shular jumlasidandir. Ularning foydali dastur ekanligini ifodalovchi har qanday jihati boʻlishi mumkin.

Biroq, troyanlar kompyuter texnologiyalari davrida yashirin orqa eshik vazifasini bajaradi. Dastur foydalanuvchi qurilmasiga oʻrnatilgandan soʻng, zararlangan kompyuterga ruxsatsiz kirish huquqiga ega boʻlgan boshqaruvchi bilan bogʻlanadi^[3]. Ransomware (tovlamachi dastur) hujumlari koʻpincha troyanlar yordamida amalga oshiriladi. Kompyuter viruslari, qurtlar va ishonsiz xavfsizlik dasturlaridan farqli oʻlaroq, troyanlar odatda oʻzlarini boshqa fayllarga kiritishga yoki gʻayrioddiy yoʻllar bilan tarqatishga urinishmaydi^[4].

1. ↑ Landwehr, Carl E.; Alan R. Bull; John P. McDermott; William S. Choi (1993). "A taxonomy of computer program security flaws, with examples". DTIC Document. Archived from the original on 2013-04-08. https://web.archive.org/web/20130408133230/http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA465587. Qaraldi: 2012-04-05. 
2. ↑ „A defenition of trojan horses, virus of the computer worms“.
3. ↑ „An article about virus called trojan horse, Knowledge.Broadcom.com“. 2013-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-may.
4. ↑ „About computer viruses, all information in the article“. 2020-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-may.