Xitoyda korrupsiya

1949-yildan keyin Xitoyda korrupsiya, odatda, mamlakatda koʻpchilik hokimiyatga ega boʻlgan Xitoy Kommunistik partiyasi (KKP) aʼzolari tomonidan siyosiy hokimiyatni shaxsiy maqsadlarda suiisteʼmol qilishini anglatadi. Korrupsiya Xitoyda juda muhim muammo boʻlib^[1], boshqaruv, huquqni muhofaza qilish^[2], sogʻliqni saqlash^[3] va taʼlimning barcha jabhalariga taʼsir qiladi^[4]. Xitoyda iqtisodiy islohotlar boshlanganidan beri korrupsiya Den Syaopin tomonidan boshlangan bozorni liberallashtirish islohotlari natijasida yuzaga kelgan „tashkiliy involyutsiya“^[5] bilan bogʻliq edi. Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirgan boshqa sotsialistik iqtisodlar, masalan, postsovet Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo kabi, islohotlar davridagi Xitoyda ham korrupsiya darajasi oshib bordi^[6].

Transparency Internationalning 2021-yilgi korrupsiyani idrok qilish indeksi mamlakatni indeksdagi 180 mamlakat ichida 66-oʻrinni egalladi. Indeksda 180-oʻrinni egallagan davlat eng korrupsiyalashgan davlat sektoriga ega deb hisoblanadi^[7]. 1980-yillarning oxiridan beri mamlakatda oʻtkazilgan ommaviy soʻrovlar shuni koʻrsatdiki, korrupsiya keng jamoatchilikni tashvishga soladigan masalalardan biridir. Nyu-York Siti Universiteti Siyosatshunoslik kafedrasi dotsenti Yan Sunning soʻzlariga koʻra, 1989-yilda Tyananmen maydonidagi noroziliklarga sabab boʻlgan ijtimoiy norozilikning asosi aynan demokratiya talabi emas, balki kadrlar korrupsiyasidir^[6]. Korrupsiya XKPning qonuniy ishlashiga xalal beradi, iqtisodiy tengsizlikni kuchaytiradi, atrof-muhitga putur yetkazadi va ijtimoiy tartibsizliklarni kuchaytiradi.

Tyananmen maydonidagi norozilik namoyishlari va qirg‘inlaridan beri korrupsiya katta iqtisodiy erkinlik natijasida pasaymadi, aksincha, o‘z xarakteri va ko‘lami jihatidan yanada mustahkamlanib bordi. Biznes bitimlari koʻpincha korrupsiya bilan bog‘liq bo‘lgan^[8]. Ommaviy fikrga koʻra, halol ishlaydigandan koʻra vijdonsiz KKP amaldorlari koʻproq, bu 1980-yillardagi islohotlarning birinchi oʻn yilligidagi qarashlarning oʻzgarishiga olib keldi^[6]. Xitoylik mutaxassis Minsin Peyning taʼkidlashicha, keng tarqalgan korrupsiyaning oldini olmaslik Xitoyning kelajakdagi iqtisodiy va siyosiy barqarorligiga eng jiddiy tahdidlardan biridir. Uning hisob-kitoblariga ko‘ra, poraxo‘rlik, qaytarib olish, o‘g‘irlik va davlat mablag‘larini isrof qilish yalpi ichki mahsulotning kamida uch foizini tashkil qiladi.

KKP Bosh kotibi Si Szinpin 2012-yil noyabrida boʻlib oʻtgan XVIII Milliy Kongressidan soʻng oʻzining ziddiyatli antikorrupsiya kampaniyasini eʼlon qilganidan beri Xitoyda kadrlar korrupsiyasi ommaviy axborot vositalarining jiddiy eʼtiboriga tushdi^[9]. Ushbu kampaniya tufayli koʻplab yuqori martabali hukumat va harbiy amaldorlar korrupsiyada aybdor deb topildi.

1. ↑ He. „Corruption and anti-corruption in reform China“. 2018-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
2. ↑ Wang, P. (2013). The rise of the Red Mafia in China: a case study of organised crime and corruption in Chongqing. Trends in Organized crime, 16(1), 49-73.
3. ↑ Huang. „Healthcare Is So Corrupt In China That Patients Have To Bribe Doctors For Proper Care“. Business Insider. 2020-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 24-oktyabr.
4. ↑ Wan, William. „Bribes, not just brains, needed to enter top Chinese schools“ (en-US). The Washington Post (2013-yil 7-oktyabr). 2019-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 24-oktyabr.
5. ↑ Lü 2000, p. 229.
6. ↑ ^{6,0 6,1 6,2} Yan 2004, p. 2
7. ↑ „Corruptions Perceptions Index 2021 for China“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 12-mart.
8. ↑ Murong Xuecun. „No Roads Are Straight Here“ (Opinion). The New York Times (2012-yil 8-may). 2020-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-may.
9. ↑ Teresa Welsh. „China's Corruption Crackdown: Progress or Politics?“. U.S. News & World Report (2015-yil 11-iyun). 2017-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-iyun.