Wales

Wales
Tên bản ngữ Cymru(tiếng Wales)
Cờ Quốc huy
Tiêu ngữ: "Cymru am byth"(tiếng Wales) "Wales Muôn năm"[1]
Quốc ca: "Hen Wlad Fy Nhadau" "Mảnh đất tổ tiên"
Vị trí của Wales (xanh đậm) – ở châu Âu (xanh & xám đậm) – trong Anh Quốc (xanh)
Tổng quan
Vị thế	Quốc gia cấu thành Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland
Thủ đô	Cardiff 51°29′B 3°11′T / 51,483°B 3,183°T / 51.483; -3.183
Thành phố lớn nhất	Cardiff
Ngôn ngữ của Wales	Tiếng Wales Tiếng Anh
Tên dân cư	Người Wales
Chính trị
Chính phủ	Cơ quan lập pháp Nghị viện được phát triển trong chế độ Quân chủ lập hiến Nghị viện
• Quân chủ	Charles III
• Bộ trưởng đầu tiên	Mark Drakeford
Quốc hội Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland
• Bộ trưởng Bộ Ngoại giao	Simon Hart
• Hạ Nghị viện	40 Hạ nghị sĩ (trên 650)
Lập pháp	Senedd Cymru – Nghị viện Wales Nghị viện Anh Quốc
Lịch sử
Sự hình thành
• Hợp nhất bởi Gruffydd ap Llywelyn	1057[2]
• Quy chế Rhuddlan[3]	3 tháng 3 năm 1284
• Luật về các đạo luật Wales[4]	1543
• Phân quyền[5]	31 tháng 7 năm 1998
Quốc gia có chủ quyền Thẩm quyền pháp lý	Anh Quốc Anh và Wales
Địa lý
Diện tích
• Tổng cộng	20,779 km2 8,022 mi2
Dân số
• Ước lượng 2019	3,153,000[6]
• Điều tra 2011	3,063,456[7]
• Mật độ	148/km2
GVA	2018[8] (ước tính)
• Tổng số	£75 tỷ ($96B)
• Bình quân đầu người	£23,900 ($31867)
381/mi2
Kinh tế
Đơn vị tiền tệ	Bảng Anh (GBP; £)
Thông tin khác
HDI? (2018)	0.883[9] rất cao
Múi giờ	UTC⁠ (Giờ chuẩn Greenwich)
• Mùa hè (DST)	UTC+1 (Giờ mùa hè Anh)
Cách ghi ngày tháng	nn/tt/nnnn (AD)
Giao thông bên	trái
Mã điện thoại	+44
Mã ISO 3166	GB-WLS
Tên miền Internet	.wales .cymru [f]
Trang web wales.com

Wales hay Xứ Wales (phát âm tiếng Anh: /ˈweɪlz/ ^ⓘ; tiếng Wales: Cymru [ˈkəm.rɨ] ^ⓘ hay [ˈkəm.ri]) là một quốc gia thuộc Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland và nằm trên đảo Anh.^[10] Wales có biên giới với Anh (England) về phía đông, trong khi biển Ireland nằm về phía bắc và tây, còn eo biển Bristol nằm về phía nam. Dân số Wales đạt hơn 3 triệu người vào năm 2011, sống trên tổng diện tích 20.779 km². Wales có trên 2.700 km đường bờ biển và địa hình phần lớn là vùng núi, các đỉnh núi cao nằm tại các khu vực miền bắc và miền trung. Wales nằm trong vùng ôn đới và có khí hậu đại dương hay biến đổi.

Bản sắc dân tộc Wales xuất hiện trong nhóm người Briton Celt sau khi người La Mã triệt thoái khỏi đảo Anh vào thế kỷ V và Wales được nhìn nhận là một trong các quốc gia Celt hiện đại. Sự kiện Llywelyn ap Gruffudd mất vào năm 1282 đánh dấu việc Quốc vương Anh Edward I hoàn thành cuộc chinh phục Wales. Toàn bộ Wales được hợp nhất vào Anh và trong hệ thống pháp luật Anh theo đạo luật năm 1535–1542. Chính trị đặc trưng của Wales phát triển trong thế kỷ XIX. Chủ nghĩa tự do xuất hiện vào đầu thế kỷ XX, song bị thay thế khi chủ nghĩa xã hội và Công đảng phát triển. Tình cảm dân tộc Wales phát triển theo thế kỷ; Plaid Cymru được thành lập vào năm 1925 và Hội Ngôn ngữ Wales được thành lập vào năm 1962. Quốc hội Wales được thành lập vào năm 1998, chịu trách nhiệm về một loạt chính sách được phân quyền.

Thời gian đầu Cách mạng công nghiệp, do các ngành khai mỏ và luyện kim phát triển nên Wales biến đổi từ một xã hội nông nghiệp thành một quốc gia công nghiệp, khai thác vùng mỏ than đá ở miền nam Wales khiến dân số Wales tăng nhanh chóng. Hai phần ba dân chúng sống tại Nam Wales, chủ yếu là trong nội ô và ngoại ô Cardiff (thủ đô), Swansea, Newport và trong các thung lũng gần đó. Hiện nay, các ngành công nghiệp khai khoáng và công nghiệp nặng truyền thống của Wales dường như không còn hoặc đang suy thoái, kinh tế Wales phụ thuộc vào các ngành công nghiệp nhẹ và dịch vụ cùng du lịch. Tổng giá trị gia tăng (GVA) của Wales vào năm 2010 là 45,5 tỷ bảng Anh, GVA bình quân tương đương 74% mức trung bình toàn Anh Quốc.

1. ^ “Cymru am byth! The meaning behind the Welsh motto”. WalesOnline. ngày 6 tháng 2 năm 2015. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2016.
2. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên Wales Hist 100
3. ^ “Statute of Rhuddlan”. Oxford Reference. Truy cập ngày 26 tháng 7 năm 2014. Chú thích journal cần |journal= (trợ giúp)
4. ^ “Laws in Wales Act 1535 (repealed 21.12.1993)”. legislation.gov.uk. Truy cập ngày 26 tháng 7 năm 2014.
5. ^ “Government of Wales Act 1998”. legislation.gov.uk. Truy cập ngày 26 tháng 7 năm 2014.
6. ^ “Mid year estimates of the population”. gov.wales. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2020.
7. ^ “Population estimates for the UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland – Office for National Statistics”. www.ons.gov.uk.
8. ^ “Regional economic activity by gross value: UK 1998 to 2018”. Office for National Statistics. ngày 12 tháng 12 năm 2018. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2019.
9. ^ “Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab”. hdi.globaldatalab.org (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2020.
10. ^ “The Countries of the UK”. statistics.gov.uk. Truy cập ngày 10 tháng 10 năm 2008.