Back Sonnebaan Afrikaans Ekliptik ALS دائرة الكسوف Arabic Eclíptica AST Ekliptika Azerbaijani Экліптыка Byelorussian Еклиптика Bulgarian Ekliptik Breton Ekliptika BS Eclíptica Catalan
De ecliptica is het denkbeeldige vlak waarin de planetenbaan van de planeet aarde, en tevens de baan van de meeste andere planeten van het zonnestelsel, rondom de zon ligt.
Het vlak van de ecliptica bevat dus zowel het middelpunt van de zon als dat van de aarde. Van de zon uit gezien is de ecliptica de jaarlijkse baan van de aarde om de zon. De 20 graden brede band van 12 (eigenlijk 13) sterrenbeelden waar de ecliptica doorheen loopt wordt de dierenriem of zodiak genoemd. Op de kaartjes van de sterrenbeelden is de ecliptica meestal als rode stippellijn aangegeven en de dierenriem ligt er als een soort vlak omheen/overheen.
De ecliptica is een grote cirkel die een hoek van 23°26' maakt met de hemelequator. Zij snijdt de hemelequator in het lentepunt (de zon staat in die richting op 21 maart), rechte klimming 0 uur, declinatie 0°. In het lentepunt beweegt de zon zich van het zuidelijk naar het noordelijk halfrond van de hemelbol, in het herfstpunt van het noordelijk naar het zuidelijk halfrond. De grootste noordelijke en zuidelijke declinaties worden door de zon bereikt op 21 of 22 juni (zomerpunt, rechte klimming 6 uur, declinatie 23,44° noord) en op 21 of 22 december (winterpunt, rechte klimming 18 uur, declinatie 23,44° zuid).
De banen van de Maan en de meeste planetenbanen liggen ongeveer in hetzelfde vlak als die van de aarde. Deze liggen aan de hemel dus in de buurt van de ecliptica. In iets mindere mate geldt dit voor Mercurius (7°). Alleen Eris (44°) en Pluto (17°) hebben een baan die sterk afwijkt van het vlak van de ecliptica.
De baan van de Maan heeft een helling van 5,1° ten opzichte van de ecliptica. Dit heeft tot gevolg dat tijdens de meeste maancycli geen zons- en maansverduisteringen voorkomen. Dit is alleen het geval als de Maan in een knoop staat, de punten waar de ecliptica en het baanvlak van de Maan elkaar snijden.
Hiermee hangt het begrip eclipticapool samen. Een denkbeeldige lijn door de zon, die een hoek van 90° met het eclipticavlak maakt, wijst in de noordelijke- en zuidelijke hemelbol respectievelijk naar twee punten, dit zijn de eclipticapolen. Deze denkbeeldige as wijst niet naar dezelfde punten als de as van de aarde, doordat de aardas gekanteld is ten opzichte van de ecliptica. De noordelijk eclipticapool bevindt zich nabij het sterrenstelsel NGC 6552 en de planetaire nevel NGC 6543 in het sterrenbeeld Draak [1]. De zuidelijke eclipticapool bevindt zich nabij het noordoostelijk gedeelte van de Grote Magelhaense Wolk en de open sterrenhopen NGC 2153 en NGC 2176 in het sterrenbeeld Goudvis [2]. De ecliptica-as valt ook niet precies samen met de draaiingsas van de zon die wijst naar de galactische hemelpolen, omdat de ecliptica bepaald wordt door de baan die de Aarde om de zon beschrijft.
| (Dwerg)planeet | Helling (°) |
|---|---|
| Mercurius | 7 |
| Venus | 3,4 |
| Aarde | 0 |
| Maan | 5,1 |
| Mars | 1,8 |
| Jupiter | 1,3 |
| Saturnus | 2,5 |
| Uranus | 0,8 |
| Neptunus | 1,8 |
| Pluto | 17,1 |
| Eris | 44 |